180是什么尺码| 蝙蝠长什么样| 排湿气吃什么药效果好| 扁平足是什么样子图片| 什么的云彩| 白细胞偏高有什么危害| 三点水开念什么意思| 毛重是什么| 为什么会突然不爱了| 贤淑是什么意思| 什么是牙齿根管治疗| 眼睛痛吃什么药好得快| 吃完饭胃疼是什么原因| 葫芦藓是什么植物| 什么是龟头炎| 伏脉常见于什么病| 荔枝吃了有什么好处| 504是什么意思| hcg翻倍不好是什么原因造成的| 关心则乱是什么意思| 屈原属什么生肖| 这是什么车| 梦见恐龙是什么意思| 一个王一个八念什么| 什么叫更年期| 为什么有钱人不去植发| 3911农药主要治什么| 匹诺曹什么意思| 贡菜是什么菜做的| 口腔医学技术是干什么的| 2008是什么年| 白细胞和淋巴细胞偏高是什么原因| 酸菜鱼什么鱼最好| 瓜尔胶是什么东西| 女孩月经不规律是什么原因| 深圳居住证有什么用| 高泌乳素血症是什么原因引起的| 一个既一个旦念什么| 清分日期是什么意思| 嗨体水光针有什么功效| 补钙过量有什么害处| 吊唁是什么意思| 口腔溃疡缺什么| tr是什么| 埃及艳后叫什么| 基佬什么意思| 口了又一是什么字| 狗狗吃南瓜有什么好处| 男生下巴长痘痘是什么原因| 舍什么为什么| 脑动脉硬化是什么意思| 寒湿吃什么中成药| 外人是什么意思| 去医院看嘴唇挂什么科| 外阴瘙痒用什么效果好| spa是什么| s是什么化学元素| 胆汁有什么作用| 金黄金黄的什么| uu是什么意思| 嗓子疼喝什么药| 关节发黑是什么原因| 甲亢病吃什么药效果好| 止血敏又叫什么名| crp是什么| 八股是什么意思| 819是什么意思| 挂靠是什么意思| 以貌取人是什么意思| 舌苔是什么东西| 同事过生日送什么礼物| 生吃紫苏叶有什么功效| 红红火火是什么生肖| 一什么屏风| 缺钙应该吃什么| 煮奶茶用什么茶叶| 抗甲状腺球蛋白抗体高是什么意思| 脾虚是什么原因导致的| 痛风吃什么药最有效| 什么叫手淫| 油烟机没有吸力是什么原因| 甲沟炎涂抹什么药膏最有效| 抬头纹用什么护肤品可以去除| 燊念什么| 3月12是什么星座| 余事勿取 什么意思| 肝内钙化灶什么意思| 竹笙是什么| 坐月子吃什么补气血| 什么叫个性强| 心什么什么什么| 楚乔传2什么时候上映| canyou是什么意思| 女性更年期潮热出汗吃什么药| 醋酸面料是什么| 抓手是什么意思| 鹤字五行属什么| 武汉市长是什么级别| 眼袋青色什么原因| 萌是什么意思| 不安腿是什么症状| 脑梗会有什么后遗症| 大脑供血不足吃什么药| 痛风频繁发作说明什么| 节哀顺便是什么意思| 检查胰腺挂什么科| 甘油三酯代表什么| 什么的小朋友| 什么叫制动| 粥样动脉硬化是什么意思| 梦见房屋倒塌是什么征兆| 促黄体生成素是什么意思| 吃什么能提高血压| 尿酸高吃什么食物好| 血糖高吃什么药好| 一个虫一个卑念什么| 景页读什么| 什么样的人容易猝死| 什么是乙肝病毒携带者| 芹菜和什么菜搭配最好| 为什么夏天热冬天冷| 无缘无故头疼是什么原因| 大腿外侧什么经络| 敬谢不敏是什么意思| 健身吃什么长肌肉最快| 河堤是什么意思| 拉不出屎吃什么药| 扩张是什么意思| 47年属什么生肖| 软组织损伤是什么意思| 尿结石是什么症状| 利多卡因是什么| 啪啪啪什么意思| 牛大力泡酒有什么功效| 既往史是什么意思| 水灵灵是什么意思| 什么水果对嗓子好| 尿路感染吃什么药| 什么是双相情感障碍| 慢阻肺是什么原因引起的| 药流之后需要注意什么| 心率过快挂什么科| 牛顿发明了什么| 疏肝理气吃什么药| 怄气是什么意思| 月桂酰两性基乙酸钠是什么| 2.5什么星座| 妯娌是什么意思| 甲醛超标有什么危害| 狗尾巴草有什么功效| 马的贵人是什么生肖| 宝宝细菌感染吃什么药| 甲状腺炎有什么症状表现| 尾盘拉升意味着什么| 一月二十三号是什么星座| 漏尿挂什么科| 包皮炎吃什么消炎药| 吹空调头疼是什么原因| 洋葱和什么不能一起吃| 小便刺痛什么原因| 月经是什么意思| 世界最大的岛是什么岛| 锑对人体有什么危害| 尿道炎挂什么科| 肚脐右边是什么器官| 神经元特异性烯醇化酶是什么意思| 尿路结石有什么症状| 117是什么电话| 尿常规白细胞3个加号什么意思| 医学hr是什么意思| 喝断片了是什么意思| 紧张手抖是什么原因| 上呼吸道感染吃什么药| 嬴稷是秦始皇的什么人| 心跳过速是什么原因| 鲥鱼是什么鱼| yolo是什么| 食物中毒吃什么| 梦见打麻将是什么意思| 头重脚轻是什么生肖| 什么是反流性咽喉炎| 减胎对另一个胎儿有什么影响| 手抖是什么毛病| 原发性高血压是什么意思| 黄水疮用什么药膏最快| 阳虚有什么症状| 贻字五行属什么| 失眠吃什么食物最有效| 慢性萎缩性胃炎c2是什么意思| 恩赐是什么意思| 阴道有褐色分泌物是什么原因| 什么地工作| 坐月子能吃什么蔬菜| 红色配什么颜色好看| rinnai是什么品牌| 足癣用什么药膏| 什么是肝硬化| 为什么手会麻| 科伦是什么药| 寻常疣是什么原因造成的| 节气是什么意思| 口腔出血是什么病征兆| 康普茶是什么| 醉酒当歌什么意思| 青葱岁月是什么意思| 为什么会得手足口病| 木耳菜不能和什么一起吃| 吃什么能排出胆结石| 参谋长是什么军衔| 生殖器是什么| 梦到男朋友出轨了预示什么意思| 身上瘙痒是什么原因| 狮子头是什么肉| 千钧一发是什么生肖| 发烧喝什么饮料比较好| 腮腺炎不能吃什么| 1964属什么| 夏季喝什么茶| 二毛二是什么军衔| 冬天喝什么茶最好| 世界上最软的东西是什么| 尚书相当于现在的什么官| 视力模糊是什么原因| 为什么会便血| 拔智齿后可以吃什么| 气血两虚是什么意思| 小暑是什么时候| loewe是什么牌子| 光阴是什么意思| 骨髓是什么| 文胸36码是什么尺寸| 手掌心经常出汗是什么原因| 山茶花什么时候开| 傻人有傻福什么意思| 什么的跑步| 孕妇吃什么能马上通便| 十八罗汉是什么意思| 小学生什么时候开学| 张国荣属什么生肖| 伽利略是什么学家| 大白菜什么时候种| 预防脑出血吃什么药| 牙龈萎缩是什么样子| 霸王硬上弓是什么意思| 腻是什么意思| 75年属什么的生肖| 细菌性前列腺炎吃什么药| 吃什么促进恶露排干净| 千里走单骑是什么意思| 个人简历籍贯填什么| 什么的遗产| 三点水加个有字念什么| 夏季适合种什么花| sg什么意思| 姓彭的女孩子取什么名字好| 丙肝是什么| 一个鸟一个木念什么| 热玛吉是什么意思| 阳萎是什么意思| 风湿挂什么科| 毛囊炎的症状是什么原因引起的| 阳历是什么意思| 随餐吃是什么意思| 焦虑症吃什么药好得快| 百度Эст?лекк? к?серг?

省交通厅召开深入学习贯彻习近平总书记参加辽...

Википедия — ирекле энциклопедия м??л?м?те
Урта ди?ге?
Май?аны2 500 000 км2
К?л?ме3 839 000 км3
Яр буйы о?онло?о46 000 км
И? ?ур т?р?нлек5121 м
Уртаса т?р?нлек1541 м
Урта ди?ге??е? к?нбайыш ?л?ш?
Урта ди?ге??е? к?нбайыш ?л?ш?
 Урта ди?ге? Викимилект?
Лепанто алышы, Урта ди?ге??? ?османдар?ы? ??т?нл?г?н б?т?р?
Ионик ди?ге?е
Эгей ди?ге?е
百度 当北欧撞上东亚,会产生怎样奇妙的味觉碰撞?听到这些精彩的介绍,如果你已经动心了,那就赶紧前来凤凰网旅游的直播间占座吧。

Урта ди?ге? — материк-ара ди?ге?, сы?ышы буйынса т?р?н ?ыу?а?ы псевдоабиссаль эске шельф депрессия?ынан ?иб?р?т[1][2], к?нбайышта Гибралтар бо?а?ы мен?н Атлантик океан?а тоташа[3].

Урта ди?ге???, уны? ?л?шт?ре булара?, т?б?нд?ге ди?ге???р?е айырып ?арай?ар: Адриатик, Альборан, Балеар, Ион, Кипр, Крит, Левантин, Ливия, Лигур, Тиррен ??м Эгей. Шулай у? Урта ди?ге? бассейнына М?рм?р, ?ара ??м А?ау ди?ге???ре ин?.

Урта ди?ге? — борон?о цивилизациялар?ы? бишеге булып тора.

Атама?ы (юнан. Μεσ?γειο? Θ?λασσα, лат. Mare Mediterranium — Ер урта?ында?ы ди?ге?) ?? заманы идеяларына таянып, ?йл?нешк? т??ге тап?ыр борон?о я?ыусы Гай Юлий Солин индер?, с?нки был ди?ге? бассейнында борон?о Европа ??м Т?нья? Африка цивилизациялары ??еш?, был улар ара?ында аралашыу?ы? т?би?и ысулы булып хе?м?т ит?.

Тарихи я?тан Урта ди?ге? т?рл? исемд?р й?р?т?. М???л?н, карфагендар уны ?С?ри? ди?ге?е? тип атай, ? ?у?ыра? римлел?р уны Mare Nostrum (Бе??е? ди?ге?) ??м ?ай?ы бер?? Mare Internum (Эске ди?ге?) тип атай.

Борон?о с?ри? текстарында, финикий эпостарында ??м иврит Библия?ында ул т?? сиратта ?Б?й?к ди?ге?? (Ха-Ям Ха-Гадол, И??пт?н 34:6,7; Иисус Навин 1:4, 9:1, 15:47; Иезекииль 47:10,15,20) й?ки ябай ?ына ?Ди?ге?? (I Батшалар 5:9; ср. I Макк. 14:34, 15:11); ?мм? уны шулай у? ??у??ы ди?ге?? тип т? ата?андар. Б?й?к С?ри?не? к?нбайыш ярында, й?ки Изге ер?? урынлашыуы ар?а?ында уны ?ай?ы бер?? ?К?нбайыш ди?ге?? тип т?ржем? ит?л?р (?анун 11:24; Иоиль 2:20). Та?ы бер исеме — ?Филистимлян ди?ге?е? (Сы?ыу 23:31) яр буйыны? к?п ?л?ш?нд? израиллел?р янында й?ш?г?н халы? атауы буйынса. Ди?ге? шулай у? Джефри Чосер?ы? ?Гланый Пролог?-да (ингл. General Prologue) ?Б?й?к ди?ге?? (урта инг. Grete See) тип атала. ?осман-т?р?к теленд? шулай у? Bahr-i Sefid, ?Та?а А? ди?ге?? тип атала.

Иврит теленд? HaYam HaTihon (ивр. ?????? ??????????)тип атала, ?Урта ди?ге?? ди?ге? атамаларын борон?о грек теленд? са?ылдыра (Mesogeios), латинса (Mare internum), немец теленд? (Mittelmeer) ??м х??ерге Европа ??м Я?ын К?нсы?ыш телд?ренд? (Mediterranean ?. б.)

Шулай у? ??р?п теленд? al-Bahr [al-Abya?] al-Mutawassit (??р?пс?: ???? [??????] ?? ????), ?[А?] Урта ди?ге?? тип билд?ле, ? ислам ??м и?ке ??р?п ???би?тенд? уны Ba?r al-Rūm тип атай?ар (??р?п: ??? ?????), й?ки ?Рим/Византия ди?ге?е?[4].

Т?р?к теленд? Akdeniz, ?А? ди?ге??, ?К?нбайыш ди?ге?? булара? билд?ле, с?нки т?р?кт?р ара?ында а? т?? (ak) к?нбайышты а?лата[5].

Х??ерге Урта ди?ге? — борон?о Тетис океаны реликты булып тора, ул к?пк? ки?ер?к ??м к?нсы?ыш?а табан ?у?ыл?ан бул?ан. Шулай у? Арал, Каспий, ?ара ??м М?рм?р ди?ге???ре Тетис океаныны? реликттары булып тора, улар уны? и? т?р?н со?ор?арына тап кил?.

6 миллион йыл элек, Гибралтар бо?а?ы барлы??а килг?нг? тиклем, Урта ди?ге? Атлантик океан мен?н ?айыра? бо?а? мен?н тоташ?ан, уны? уй?ыуы х??ерге Марокко территория?ында урынлаш?ан[6]. Бо?ланыу д??еренд? Донъя океаныны? ким?ле 100—120 метр?а к?мей, был Урта ди?ге??е? бер нис? тап?ыр айырым бассейн?а ?йл?не?ен? ??м тулы?ынса тиерлек кибе?ен? килтер? (Мессинский кризис ?ара).

5 миллион йыл элек, ??й?т ?ур ер тетр?? с?б?пле, Атлантик океан ?ыу?ары Гибралтар бо?а?ын йырып сы?а ??м Урта ди?ге??е ?ыу ба?а[6].

Лазур яры

Физик-географик белешм?

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге? Европа, Африка ??м Азия ара?ында урынлаш?ан.

Т?нья?-к?нсы?ышта Дарданелл бо?а?ы уны М?рм?р ди?ге?е, ? ?у?ынан Босфор бо?а?ы мен?н ?ара ди?ге?, к?нья?-к?нсы?ышта ?ы?ыл ди?ге? мен?н Суэц каналы мен?н тоташтыра.

Май?аны 2500 ме? км2. К?нсы?ыштан к?нбайыш?а табан о?онло?о 3700 км-?ан ашыу, ? т?нья?тан к?нья??а и? ?ур ки?леге — 1600 км[7]. ?ыу к?л?ме 3839 ме? км2[3]. Яр буйы ?ы?атыны? о?онло?о я?ынса 46 000 км т?шкил ит?.

Уртаса т?р?нлеге 1541 м, и? т?р?н урыны —5121 м (???к со?оро)[3].

Урта ди?ге? яр?ары тау яр?ары янында башлыса абразион, тиге?, ? т?б?нд? — ?улты?лы-лиманлы ??м дельталы; Адриатик ди?ге??е? к?нсы?ыш яры далматин тибында?ы яр буйы мен?н ??енс?лекле[3].

И? ???ми?тле ?улты?тар: Валенсия, Лион, Генуэзский, Таранто, Сидра (?ур Сирт), Габес (Кесе Сирт)[3].

И? эре утрау?ары: Сицилия, Сардиния, Кипр, Корсика, Крит, Балеар ??м Эвбоя[3].

Урта ди?ге?г? Эбро, Рона, Тибер, По, Нил ??м баш?а ?ур йыл?алар ?оя; улар?ы? д?й?м йыллы? а?ымы я?ынса 430 км2 т?шкил ит?[3].

Африка (?улда, офо?та) ??м Европа (у?да), Гибралтар к?ренеше.

Яр буйы илд?ре

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге? БМО а?за?ы бул?ан 21 д??л?тте? яр?арын йыуа:

Африка (?улда, горизонтта) ??м Европа (у?да), Гибралтар?ан к?ренеш

Халы?-ара гидрографик ойошма м??л?м?тт?ре буйынса, Урта ди?ге? бер нис? б?л?к?й ?ыу ят?ылы?ына б?лен?, улар?ы? ??р бере?ене? ?? билд?л?ре бар (к?нбайыштан к?нсы?ыш?а).

Амальфита яры буйы, Тиррен ди?ге?е.

Халы?-ара гидрографик ойошма?ыны? килеше???р емен?н танылма?алар ?а, баш?а ди?ге???р ?? бар, улар?ы? исемд?ре борон?о замандан алып б?г?нг? к?нг? тиклем урта? ?улланылышта бул?ан:

  • Сардин ди?ге?е Сардиния ??м Балеар утрау?ары ара?ында, Балеар ди?ге?ене? бер ?л?ш?;
  • Ливия мен?н Крит ара?ында?ы Ливия ди?ге?е.
  • Эгей ди?ге?енд?:
    • Фракия ди?ге?е т?нья?та,
    • Кикладтар ??м Пелопоннес ара?ында?ы Миртой ди?ге?е,
    • Криттан т?нья?тара? Крит ди?ге?е,
    • Кос ??м Хиос ара?ында?ы Икарий ди?ге?е.
  • Т?рки? мен?н Кипр ара?ында?ы Киликий ди?ге?е.
  • Урта ди?ге??е? к?нсы?ышында Левантин ди?ге?е.

Баш?а объекттар

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]
Корнишанан Изге Георгий ?улты?ы ??м ?ар мен?н ?аплан?ан Саннин тауы к?ренеше, Б?йр?т

Был ва? ди?ге???р?е? к?бе?е урында?ы мифологияла ??м фольклор?а телг? алына ??м улар?ан ?? исемд?рен ала. Ди?ге???р??н тыш бик к?п ?улты?тар ??м бо?а??ар ?а таныла:

  • Б?йр?тт? Изге Георгий ?улты?ы й?ки Б?йр?т ?улты?ы , Ливан
  • Латакияла Рас-Ибн Нани мороно, С?ри?
  • Т?нья? С?ри?л? Рас-эль-Бассит мороно
  • Минет-эль-Бейда ?улты?ы (?А? гавань?) Борон?о Угарит эрг??енд?, С?ри?
  • Гибралтар бо?а?ы Атлантик океанды Урта ди?ге? мен?н тоташтыра ??м Испанияны Марокконан айыра
  • Пиреней ярымутрауы>ны? к?нья? осонда?ы Гибралтар ?улты?ы
  • Пелопоннес ярымутрауы ??м ???к Греция ара?ында Коринф ?улты?ы
  • Пагасетий ?улты?ы, Волоста?ы ?улты?, Термаикос ?улты?ынан к?нья?тара?, Пелион тауы ярымутрауы тарафынан барлы??а кил?
  • Сароник ?улты?ы, Афинала?ы ?улты?, Коринф каналы ??м Миртой ди?ге?е ара?ында
  • Термаикос ?улты?ы, Салоники ?улты?ы, Македонияны? т?нья? грек т?б?генд? урынлаш?ан
  • Кварнер ?улты?ы (Хорватия)
  • Францияны? к?нья?ында Лион ?улты?ы
  • Испанияны? к?нсы?ышында Валенсия ?улты?ы
    Котор ?улты?ы
  • Сицилия ??м Калабрия (Италия) ара?ында?ы Мессина бо?а?ы
  • Италияны? т?нья?-к?нбайышында Генуя ?улты?ы
  • Италияны? т?нья?-к?нсы?ышында Венеция ?улты?ы
  • Т?нья?-к?нсы?ыш Италия ??м Словения ара?ында?ы Триест ?улты?ы
  • Италияны? к?нья?ында Таранто ?улты?ы
  • Италияны? к?нья?-к?нбайышында Салерн ?улты?ы
  • Италияны? к?нья?-к?нбайышында Неаполитан ?улты?ы
  • Италияны? к?нья?-к?нбайышында Гаэтан ?улты?ы
  • Италияны? к?нья?ында Сквиллас ?улты?ы
  • Италия ??м Албания ара?ында?ы Отранто бо?а?ы
  • Израилде? т?нья?ында Хайфа ?улты?ы
  • Сидр ?улты?ы Триполитания (Ливияны? к?нбайышы) ??м Киренаика (к?нсы?ыш Ливия) ара?ында?ы Сидр ?улты?ы
  • Сицилия ??м Тунис ара?ында?ы Тунис бо?а?ы
  • Сардиния ??м Корсика ара?ында?ы Бонифачо бо?а?ы
  • Искендерун ??м Аданой (Т?рки?) ара?ында?ы Искендерун ?улты?ы
  • Анталья ?улты?ы Антальяны? к?нбайыш ??м к?нсы?ыш яр?ары ара?ында (Т?рки?)
  • Черногорияны? т?нья?-к?нбайышында ??м Хорватияны? к?нья?-к?нбайышында Котор ?улты?ы
  • Сицилия ??м Мальта ара?ында?ы Мальта бо?а?ы
  • Мальта ??м Гоцо ара?ында?ы Гозо бо?а?ы

Геологик т???л?ш? ??м т?б?н?? рельефы

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге??е? т?б? са?ыштырмаса тек? материк битл????р мен?н т?р?нлеге 2-4 км бул?ан бер нис? со?ор?а б?лен?. Яр буй?арында со?ор?ар Тунис ??м Сицилия яр?ары ара?ында, шулай у? Адриатик ди?ге? сикт?ренд? ?у?ыл?ан тар шельф ?ы?аты мен?н сикт?ш.

Геоморфологик й???тт?н Урта ди?ге??е 3 бассейн?а б?лерг? м?мкин: К?нбайыш — Альборан, Балеар ??м Лигурий ди?ге???рене? со?орон берл?штерг?н максималь т?р?нлеге 2800 метр?ан ашыу бул?ан Алжир-Прован бассейны, шулай у? Тиррен ди?ге?е со?оро — 3600 м ашыу; ???к — 5100 м ашыу (???к со?ор ??м Адриатик ??м Ион ди?ге???рене? со?ор?ары) ??м К?нсы?ыш — Левантин, я?ынса 4380 м (Левант, Эгей ??м М?рм?р ди?ге???рене? со?ор?ары).

Стромболи

?ай?ы бер со?ор?ар?ы? т?б? ултырма ??м вулкан то?омдарыны? неоген-антропоген ?алын ?атламдар мен?н ?аплан?ан (Балеар ??м Лигурия ди?ге???ренд? ?алынлы?ы 5—7 км-?а тиклем). Алжир-Прован со?ороно? Мессин (?рге миоцен) ят?ылы?тары ара?ында то? й?р?т??се эвапорит ?алынлы?ы (?алынлы?ы 1,5—2 км-?ан ашыу) ?ур роль уйнай, улар то? тектоника?ына хас структуралар барлы??а килтер?. Тиррен со?ороно? сит я?ы буйлап ??м урта?ында ю??а сы??ан ??м ???ем вулкандар мен?н бер нис? ?ур етеш?е?лек ?у?ыла; улар?ы? ?ай?ы бер??ре ?ыу а?ты тау?ары барлы??а килтер? (Липар утрау?ары, Марсили вулканы, Вавилова ?. б.). Со?ор ситенд?ге вулкандар (Тоскана архипелагында, Понциана утрау?арында, Везувий?а, шулай у? Липар утрау?арында) кислоталы ??м ?елтеле лавалар, Урта ди?ге??е? ???к ?л?ш?нд?ге вулкандар — т?р?нер?к, т?п лавалар (базальттар) ур?ыта.

???к ??м К?нсы?ыш (Левантин) бассейндарыны? бер ?л?ш? ултырма ?алын ?атламдар мен?н тул?ан, шул и??пт?н йыл?аны?, бигер?к т? Нилды? ?е??тле продукция?ы. Был со?ор?ар?ы? т?б?нд?, геофизик тикшерене???рг? ярашлы, Геллин т?р?н ди?ге? ула?ы ??м Урта ди?ге??е? ???к ?ур тул?ыны — бейеклеге 500—800 м тиклем бул?ан ?ур йыйылма мен?н айырылып тора. Киренаиканы? материк битл??е ит?ге буйлап рельефта бик асы? са?ылыш тап?ан ??м яуым-т?ш?м мен?н к?с??? тул?ан Ливия ула?ы э?ен? т?ш?рг? м?мкин. Урта ди?ге? со?ор?ары ва?ыт б?ле? буйынса т?рл?с?. К?нсы?ыш (Левантин) бассейныны? байта? ?л?ш? Мезозой, Алжир-Прован бассейны — Олигоценды? а?а?ынан — Миоцен башынан, Урта ди?ге??е? ?ай?ы бер со?ор?ары — миоценды? башы урта?ы плиоценда ?алына. Миоцен (Мессин быуаты) а?а?ында Урта ди?ге??е? к?п ?л?ш?нд? ?ай со?ор?ар бул?ан. Алжир-Прован бассейныны? т?р?нлеге Мессин быуатында то??ар ултыр?ан ва?ытта я?ынса 1-1,5 км т?шкил итк?н. Гибралтар?ан к?нья?тара? бул?ан бо?а? аша ябы? ?ыу ят?ылы?ына ди?ге? ?ыу?ары а?ып т?шк?нлект?н, то??ар к?сл? пар?а ?йл?не? ??м то? концентрация?ы ????мт??енд? туплан?ан.

Тиррен со?ороно? х??ерге т?р?нлеге плиоцен ??м антропоген осоронда (?у??ы 5 миллион йыл эсенд?) т?б?н?? батыуы ????мт??енд? барлы??а килг?н; шул у? са?ыштырмаса ти? батыу ????мт??енд? ?ай?ы бер баш?а со?ор?ар барлы??а кил?. Урта ди?ге??е? со?ор?ары барлы??а киле?е й? ер ?абы?ыны? ?у?ылыуы (эт?реле?е), й? ер ?абы?ыны? ?ы?ылыу процесы ??м уны? к?ме?е мен?н б?йле. Со?ор?ар?ы? ?ай?ы бер урындарында геосинклиналь ??еш процестары дауам ит?. Урта ди?ге??е? т?б? к?п ?л?шт?р??, бигер?к т? то? к?мб????ре тарал?ан ?лк?л?, нефть ??м газ ят?ылы?тарын э?л?? ?с?н перспективалы. Шельф зоналарында нефть ??м газ ят?ылы?тары мезозой ??м палеоген ят?ылы?тары мен?н сикт?ш.

Ди?ге??е? геологик тарихына уны? тулы?ынса тиерлек ?оро?ан осоро ин?.

Гидрологик режим

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге??е? гидрологик режимы ?ур пар?а ?йл?не? ??м д?й?м климат шарттары йо?онто?онда барлы??а кил?. С?с? ?ыу сы?ымыны? киле?ен? б?йле ??т?нл?к ите?е ким?лде? т?б?н?йе?ен? килтер?, шу?а ла Атлантик океандан ??м ?ара ди?ге???н то?ло ?ыу?ар?ы? даими а?ып тороуына с?б?псе була. Бо?а??ар?ы? т?р?н ?атламдарында бо?а??ар сигенд? ?ыу ты?ы?лы?ы ар?а?ында барлы??а килг?н ю?ары то?ло ?ыу?ар а?ып сы?а. Т?п ?ыу алмашыу Гибралтар бо?а?ы аша ?т? (?рге а?ым йылына 42,32 ме? км2 Атлантик ?ыуын килтер?, ? т?б?нге?е 40,8 ме? км2 Урта ди?ге? ?ыуын ташый); Дарданелла аша йылына 350 ??м 180 км2 ?ыу а?а.

Урта ди?ге???ге ?ыу ?йл?неше башлыса ел характерында; ул Канар а?ымыны? т?п зона?ы тип к?р??тел?, ул башлыса Атлантик сы?ышлы ?ыу?ар?ы Африка буйлап Гибралтар бо?а?ынан алып Ливан яр?арына тиклем ташый, был а?ымды? ?ул я?ында айырым ди?ге???р?? ??м бассейндар?а циклон циклдары система?ы бар. 750—1000 м т?р?нлект?ге ?ыу ?алынлы?тары, Мальта утрауынан Африка буйлап Гибралтар бо?а?ына тиклем Левантин ?ыу?арын ташы?ан Левантин ара?ында?ы ?аршы а?ымдан тыш, т?р?нд?ге ?ыу?ар?ы ??л?штере? буйынса бер й?н?лешт? й?леп ителг?н.

Ди?ге??е? асы? ?л?ш?нд? а?ымдар?ы? ти?леге с???тен? 0,5-1,0 км/с??., ?ай?ы бер бо?а??ар?а — 2-4 км/с??. Февралд? ер ??т? ?ыу?арыны? уртаса температура?ы т?нья?тан к?нья??а к?нсы?ыш ??м ???к ?л?шт?ренд? 8-12 °C-тан 17 °C-?а тиклем ??м к?нбайышта 11 ?15 °C тиклем т?б?н?й?. Август айында ?ыу?ы? уртаса температура?ы 19 °C-тан 25 °C тиклем ??г?р?, алы? к?нсы?ышта 27-30 °C тиклем к?т?рел?. ?ур пар?а ?йл?не? то?лоло?то ны?лы арттырыу?а килтер?. Уны? ?имм?тт?ре к?нбайыштан к?нсы?ыш?а табан 36-нан 39,5‰-г? тиклем арта. ?ыу ты?ы?лы?ы й?й к?н? 1,023-1,027 г/см3 — ?ышын 1,027-1,029 г/см3 тиклем ??г?р?. ?ыш?ы ?ыуытыу осоронда ты?ы?лы?ы ю?ары бул?ан райондар?а интенсив конвектив ?атнашма барлы??а кил?, был К?нсы?ыш бассейнында ю?ары то?ло ??м йылы аралы? ?ыу?ары ??м к?нбайыш бассейнды? т?нья?ында, Адриатик ??м Эгей ди?ге???ренд? т?р?н ?ыу?ар барлы??а киле?ен? килтер?. Т?б?нге температура?ы ??м то?лоло?о буйынса Урта ди?ге? — Донъя океаныны? и? йылы ??м и? то?ло ди?ге???рене? бере?е (12,6-13,4 °C ??м 38,4-38,7 ‰). ?ыу?ы? са?ыштырмаса асы?лы?ы 50-60 метр?а ет?, т??? асы? з??г?р т??т?.

?ыу к?т?реле? башлыса т??лек ?йл?н??ен?, улар?ы? к?л?ме 1 м-?ан к?мер?к, ?мм? ?ай?ы бер н?кт?л?ренд? ел ким?лене? к?т?реле?е мен?н берг? 4 метр?а етерг? м?мкин (Генуя ?улты?ы, Корсика утрауыны? т?нья? яры буйында ?.б.). Тар бо?а??ар?а к?сл? а?ымдар (Мессина бо?а?ы) бар. Максималь тул?ынланыу ?ышын к???тел? (тул?ын бейеклеге 6-8 метр?а ет?).

Й?йге?ен Ливия яры буйында Урта ди?ге?
К??г???н Мальта яры буйында Урта ди?ге?
Урта ди?ге??? й?й , Сардиния
Урта ди?ге? ?ауа торошо болотло

Урта ди?ге??е? климаты субтропик поясыны? торошо мен?н билд?л?н? ??м ?ур ??енс?лек мен?н айырылып тора, ул уны йомша? ?ыш ??м э?е ?оро й?й хас бул?ан Урта ди?ге? климатыны? бойондоро??о? т?р?н? айыра. ?ышын ди?ге? ??т?нд? т?б?н атмосфера ба?ымы урынлаштырыла, был йыш дауыл ??м к?сл? яуым-т?ш?м мен?н тоторо??о? ?ауа торошон билд?л?й; ?ал?ын т?нья? елд?ре ?ауа температура?ын т?б?н?йт?. Урында?ы елд?р ??еш?: Лион ?улты?ында?ы мистраль ??м Адриатик ди?ге?ене? к?нсы?ышында?ы тау еле. Й?йгелек Урта ди?ге??е? к?п ?л?ш?н Азор антициклоныны? ?абы?ы ?аплай, ул болотло ??м яуым-т?ш?мд?? а? булыуы мен?н ая? ?ауа торошоно? ??т?нл?к ите?ен билд?л?й. Й?йге ай?ар?а К?нья? сирокко еле Африканан ?оро томан ??м са?лы монар сы?ара. К?нсы?ыш бассейнда тоторо?ло т?нья? елд?ре — этезия ??еш?.

?инуар айында ?ауаны? уртаса температура?ы к?нья? яр буйында 14-16 °C, т?нья?та 7-10 °C тиклем, августа — т?нья?та — 22-24 °C, ди?ге??е? к?нья? райондарында 25-30 °C тиклем ??г?р?. Урта ди?ге? ??т?нд?ге пар сы?ыу йылына 1250 мм (3130 км3) ет?. Са?ыштырмаса дымлылы? й?йгелек 50-65 %, ?ыш?ылы? 65-80 %-?а тиклем ??г?р?. Й?йгелек болотлоло? 0-3 м?р?й, ?ыш?ылы? я?ынса 6 м?р?й. Яуым-т?ш?мд?? уртаса йыллы? к?л?ме — 400 мм (я?ынса 1000 км3), т?нья?-к?нбайышта 1100—1300 мм-?ан, к?нья?-к?нсы?ышта 50-100 мм-?а тиклем ??г?р?, минималь — июль-август ай?арында, и? к?бе — декабр??.

Са?ымдар хас, улар?ы Йыш ?ына Мессина бо?а?ында (Фата — морган) к???теп торалар.

??емлект?р ??м хайуандар донъя?ы

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге??е? ??емлект?ре ??м хайуандар донъя?ы фито ??м зоопланктонды? са?ыштырмаса к?с??? ?ан ??еше мен?н ?ылы??ырлана, был улар мен?н ту?ланыусы ярай?ы у? а? ?анлы эре хайуандар?ы, шул и??пт?н балы?тар?ы ла к?? у?ында тота. ??к? офо?тар?а фитопланктонды? ?аны ни бары 8-10 мг/м3, 1000—2000 м т?р?нлегенд? — 10—20 тап?ыр?а к?мер?к. Ылымы?тар бик к?п т?рл? (перидинея ??м диатомея ??т?нл?к ит?).

Урта ди?ге? фауна?ына к?п т?р??р т?рл?л?г? хас, ?мм? айырым т?р??р в?килд?рене? ?аны бик а?. ?ы?алалар, тюленьды? бер т?р? (а? ?аба?лы тюлень), ди?ге? ташба?алары бар. 550 т?рл? балы?тар (скумбриялар, сельдтар, анчоустар, кефальдар, корифендар, тунецтар, пеламидтар, ставридтар ?. б.). Эндемик балы?тар?ы? 70-к? я?ын т?р?, шул и??пт?н скаттар, хамсалар, бычоктар, ди?ге? этт?ре, губаналар ??м эн?ле балыктар). Ашар?а яра?лы моллюскылар?ы? и? м??име — устрица, Урта ди?ге?-?ара ди?ге? мидиялары, ди?ге? финигы. Умырт?а?ы??ар?ан ?иге?ая?, кальмар?ар, сепиялар, ?ы?алалар, лангусттар тарал?ан; к?п ?анлы медузалар, сифонофор?ар; ?ай?ы бер райондар?а, бигер?к т? Эгей ди?ге?енд?, болоттар ??м ?ы?ыл м?рйен урынлаш?ан.

Экологик проблемалары

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге? т?б?нд? Италия яр?ары янында ди?ге???р?? микропластиканы? и? ?ур концентрация?ы табыл?ан. Бында бер м2 т?б?н? 1,9 миллион?а тиклем пластик ки??кс?, башлыса синтетик ту?ыма епт?ре ??м ?урыра? пластик ?йбер??р?е? ва? ки??кс?л?ре тура кил?. Ти? а?ымдар ар?а?ында микропластика ди?ге??е? т?рл? ?л?шт?ренд? йыйыла. Был ки??кс?л?р бик б?л?к?й, шу?а к?р? ти? ?ыу а?ты а?ымдарына эл?геп, ти? ген? т?б?н? к?серел?л?р[8].

И?тисади-географик очерктары

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге? ярында элек-элект?н халы? ты?ы? й?ш?г?н, у?а и?тисади ??еште? ю?ары ким?ле хас (бигер?к т? уны? т?нья? яры буйында урынлаш?ан илд?р??).

З??г?р?ыу Яр

Урта ди?ге? илд?рене? ауыл хужалы?ы цитрус (донъя у?ышыны? ?ст?н бер ?л?ш? сама?ы), мамы?, май етештере? мен?н айырыла. Халы?-ара сау?а-и?тисади м?н?с?б?тт?р система?ында Урта ди?ге? айырым урын алып тора. Донъяны? ?с ?л?ш? (Европа, Азия ??м Африка) сигенд? урынлаш?ан Урта ди?ге? — м??им транспорт юлы, уны? аша Европанан Азия, Т?нья? Африка, шулай у? Австралия ??м Океания мен?н ди?ге? б?йл?нешт?ре ?т?. Урта ди?ге? ?ара ди?ге? бассейны илд?рен к?нбайыш илд?ре мен?н б?йл?г?н м??им сау?а юлдары ??м ?ара ди?ге? ??м баш?а ?ай?ы бер порттар ара?ында ?ур каботаж линиялары аша ?т?.

Урта ди?ге??е? К?нбайыш Европа ?с?н транспорт ???ми?те даими арта, с?нки был илд?р?е? сырьё импортына б?йлелеге арта бара. Бигер?к т? нефть ташыу?а Урта ди?ге??е? роле ?ур. Урта ди?ге? — К?нбайыш Европа ??м Я?ын К?нсы?ыш ара?ында?ы м??им ?нефть? юлы. К?нбайыш Европаны нефть мен?н т?ьмин ите??? к?нья? порттар?ы? ?л?ш? (т?п ?л?ш? — Марсель, Триест, Генуя) даими ??? (1972 йылда я?ынса 40 процент). Урта ди?ге? порттары, К?нбайыш Европа илд?ре ке?ек ?к, торба ?тк?ргест?р мен?н тоташ?ан, шул и??пт?н Австрия, Германия, Франция, Швейцария, шулай у? Я?ын К?нсы?ыш ??м Т?нья? Африка нефть сы?арыу урындары мен?н б?йле. Шулай у? Суэц каналы аша т?рл? сырьё, металл м??д?не ??м боксит, ауыл хужалы?ы продукция?ы ташыла, улар аша К?нбайыш Европаны? Азия ??м Австралия мен?н б?йл?нешт?ре ?т?. И? ?ур порттары — Марсель ??ене? Францияла?ы аванпорттары мен?н, Генуя, Аугуста, Италияла?ы Триест, Сидра, Ливияла?ы Марса-Брега.

Урта ди?ге? буйында ??м утрау?ар?а к?п ?анлы с?н???т предприятиелары булдырыл?ан. Ди?ге? юлы мен?н килтерелг?н сырьёла химия-металлургия с?н???те ??ешк?н. 1960—1975 йылдар?а Италияла Сардиния ??м Сицилия утрау?ары, Францияла Рона тама?ы ?. б. химия с?н???тене? т?п ?л?ш? була. Урта ди?ге??е? шельфында (Адриатик ди?ге??е? т?нья? ?л?ш?, Греция яр буйы ?. б.) нефть ??м газ сы?арыу башлана.

Урта ди?ге??? балы? тотоу Атлантик бассейндар мен?н са?ыштыр?анда икенсе ???ми?тк? эй?. Яр буйын индустриалл?штере?, ?алалар?ы? ??е?е, ял ите? урындарыны? ??еше яр буйы ?ы?атыны? интенсив бысраныуына килтер?. Франция ??м Италияны? Лазур ярында (Ривьера) курорттары, Испанияны? Левантин яры ??м Балеар утрау?ары курорттары ?. б. ки? билд?ле.

Урта ди?ге? картографияла

[??г?ртерг? | сы?ана?ты ??г?рте?]

Урта ди?ге? картография тарихында ?ур ???ми?тк? эй? бул?ан. Уны? яр буй?ары ??м утрау?ары ер шары картография?ы ?с?н борон?о географтар?ы? тер?к пункты булып хе?м?т итк?н. Шулай итеп, Аристотельды? у?ыусы?ы Дисеарк ??ене? Ер карта?ында Урта ди?ге??е? о?онса к?с?рен?н (параллель 36°) ??м перпендикуляр?ан алып Родос утрауы аша ?тк?н был к?с?рг? тиклем т?рл? н?кт?л?р т???й. Урта ди?ге? ярында н?кт?л?р?е? беренсе астрономик билд?л?м?л?ре (Эратосфен ??м Гиппарх) билд?л?н? ??м ер шарыны? ?урлы?ын билд?л?? ?с?н беренсе д?р?ж? ?лс?? (Эратосфен Иск?нд?ри? ??м Сиена ара?ында меридиан ду?а?ын ?лс?й). Урта ди?ге??е? д?й?м карта?ына килг?нд?, уны? барлы??а киле?е х??ерге заман?а ?арай. Борон?о заманда ??м урта быуаттар?а юл карталары (портуландар) ?улланалао, улар т?рл? пункттар?а ?арата ентекле айырылып тора, т?п пункттар?ы? географик торошонда д?р??л?кк? тап килм?г?нлект?н зыян к?р?. Птолемей Урта ди?ге? н?кт?л?рене? карта?ын й?ки, кире?енс?, уны? ш?хси билд?л?м?л?ре буйынса ла, бигер?к т? алда эшл?г?н кешел?р?е? (Эратостафен, Гиппарх, Марин Тирский) к???те???ре буйынса ла ки?лект?рен ??м о?онло?тарын к?р??тк?н карта т???й. Был пункттар?ы? к?бе?е ?у?ынан ??р?п астрономы Абул-Гассан тарафынан т???телг?н; был т???те? Урта ди?ге??е? ?лс?мд?рен ысынбарлы??а к?пк? я?ынайт?ан. М???л?н, Птолемей буйынса Урта ди?ге??е? о?онса к?с?рене? о?онло?о 61°, ??р?п таблица?ына ярашлы — 42°30'; ?у??ы?ы ??м?лд?ге?ен?н тик 52'-г? ген? айырыла. ?мм? Птолемей таблица?ыны? т???телг?н форма?ында ла к?п урындар д?р?? булмай (о?онло?та 4°-?а тиклем)[9].

XVII быуат башында Урта ди?ге? тура?ында беренсе махсус хе?м?тен итальян инженеры Bartolomeo Crescention (?Della nautica mediterranaea?, Рим, 1602) к?р?, ?мм? был эш ди?ге??? й????сел?рг? ??м?ли к?р??тм?л?рен? ген? эй? була. XVII быуат урта?ына ?ына астрономдар Птолемей таблица?ын т???те?г? к?бер?к и?тибар бир? башлай. Француз Ф?нд?р академия?ы 1666 йылда квалификациялы к???те?се Шазель?а (Chazelles) Урта ди?ге??е? к?нсы?ышында?ы м??им пункттарыны? географик координаталарын билд?л?рг? ?уша. Шазель к???те???ре Урта ди?ге? карта?ын к?пк? я?шырта, урындар?ы? о?онло?оно? хатаны ни бары 0,5°-?а тиклем к?мет? (Александретта); ?мм? Урта ди?ге??е? беренсе тулы карта?ы капитан Готье мен?н б?йле, ул уны 1816—1819 йылдар?а йый?ан м??л?м?тт?р??н т???й. Артабан был карта Досси ??м Келлер тарафынан камиллаштырыла (1849—1851 йылдар?а), шулай у? ди?ге?сел?р?е?, бигер?к т? француз ??м инглиз телд?рене? берлект?ге эшт?ре, 1881 йылда британ адмиралтейство?ы Урта ди?ге??е? ентекле карталарын ба?тырып сы?ара (Mediterranean Sea complied from the most recent surveys), 1899 йылда т???тел?[9].

  1. Андрияшев А. П. (1979): О некоторых вопросах вертикальной зональности морской донной фауны. В кн.: Биологические ресурсы Мирового океана. М.: Наука. С. 117—138.
  2. Парин Н. В. (1988): Рыбы открытого океана. rgo-sib.ru. Дата обращения: 27 август 2019. Архивировано 13 май 2013 года. М.: Наука. 272 с.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Средиземное море // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. ???мт? хата?ы: <ref> тег д?р?? т?гел: ?БСЭ? исеме бер нис? тап?ыр т?рл? й?км?ткег? бирелг?н
  4. например, в s:Сад ученых (Абу Дауд; Языков)/фрагменты, абзац 1
  5. Озхан Озтюрк утверждает, что в древнетурецком ak также означает ?запад? — Pontus: Antik?a?’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi. — Ankara, 2011. — С. 5—9.
  6. 6,0 6,1 Бялко А. В. Наша планета — Земля. (Библиотечка ?Квант?, вып.29). — М.: Наука. Главная редакция физико-математической литературы, 1983. — С. 185—187. — 208 с.
  7. Энциклопедия Кругосвет. Средиземное море.
  8. Обнаружена самая большая концентрация микропластика в море. Информационный новостной портал ?Evo-rus?. 2021 йыл 11 апрель архивлан?ан.
  9. 9,0 9,1 Средиземное море // Брокгауз ??м Ефронды? энциклопедик ???леге: 86 томда (82 т. ??м 4 ??т?м? том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  • Грацианский А. Н. Природа Средиземноморья. — М., 1971.
  • Основные черты геологического строения, гидрологического режима и биологии Средиземного моря. — М., 1965.
  • Циргоффер А. Атлантический океан и его моря. — Пер. с польск.. — M., 1975.
  • Lacombe H., Tehernia P. Caracteres. Hydrologiques et circulation deseaux en Mediterranee // The Mediterrnean Sea. — 1972.
全身水肿是什么原因引起的 白细胞高说明什么问题 布衣是什么意思 赛博朋克什么意思 桜什么意思
耳朵不舒服是什么原因 白带什么时候来 骨质增生是什么症状 醉酒第二天吃什么才能缓解难受 雨对什么字
熬夜吃什么 78是什么意思 五月十七是什么星座 夏天喝什么好 酸辣粉的粉是什么粉
第二聚体高什么意思 身经百战是什么意思 老流口水是什么原因 阴阳先生是干什么的 白萝卜不能和什么一起吃
梦见前男友死了是什么意思hcv8jop7ns8r.cn 什么是快闪hcv9jop8ns3r.cn 做梦梦到钱是什么预兆shenchushe.com 苏州为什么叫姑苏hcv8jop5ns7r.cn 什么极了hcv9jop6ns0r.cn
大圈是什么意思hcv9jop0ns4r.cn 什么减肥药好使tiangongnft.com 病毒性扁桃体发炎吃什么药hcv9jop4ns5r.cn 过奖了是什么意思hcv7jop6ns8r.cn 1989年是什么蛇hcv9jop5ns6r.cn
育婴员是做什么的hcv9jop2ns7r.cn 五险一金的一金是什么xinjiangjialails.com 泥鳅吃什么0735v.com 放射科检查什么huizhijixie.com 什么花好看hcv8jop2ns3r.cn
司令是什么意思hcv8jop6ns2r.cn 羊与什么生肖相合hcv7jop9ns0r.cn 什么补肾hcv9jop6ns6r.cn 耳鸣是什么引起的hcv8jop6ns0r.cn 梦到自行车丢了是什么意思hcv8jop3ns4r.cn
百度